Nederland staat bekend om haar innovatieve geest en ondernemerschap, maar de aantrekkelijkheid van Nederland als vestigingsplaats voor bedrijven neemt af. Er zijn toenemende zorgen over het huidige vestigingsklimaat. Als Nederland haar vestigingsklimaat niet op orde krijgt, kan dat grote gevolgen hebben voor de economie en werkgelegenheid in ons land. Het is daarom van groot belang om de samenhang in de Nederlandse samenleving te verbeteren en samen de schouders er weer onder te zetten.
Een goed vestigingsklimaat stimuleert de economische groei en ontwikkeling.
Nederland heeft de afgelopen decennia een sterke economische groei doorgemaakt en heeft zich ontwikkeld tot een belangrijk economisch centrum in Europa. Dit succes is mede te danken aan het feit dat Nederland een aantrekkelijk vestigingsklimaat heeft voor bedrijven. Een goed vestigingsklimaat is van groot belang voor Nederland omdat het de economie stimuleert, werkgelegenheid creëert en bijdraagt aan de ontwikkeling van innovatieve producten en diensten. Dit laatste kan weer leiden tot nieuwe banen en een hogere productiviteit.
Er zijn verschillende elementen die van belang zijn voor een goed vestigingsklimaat.
- Infrastructuur: een goede infrastructuur is essentieel voor een goed vestigingsklimaat. Hieronder vallen bijvoorbeeld wegen, openbaar vervoer, havens en vliegvelden. Een goede infrastructuur zorgt ervoor dat bedrijven gemakkelijk toegang hebben tot klanten en leveranciers, en dat producten en diensten snel en efficiënt kunnen worden vervoerd.
- Arbeidsmarkt: een goed vestigingsklimaat vereist een goed opgeleide en gemotiveerde beroepsbevolking. Bedrijven zijn op zoek naar goed opgeleide werknemers met de juiste vaardigheden en ervaring. Het is belangrijk dat er voldoende gekwalificeerd personeel beschikbaar is in een regio.
- Ondernemersklimaat: Bedrijven willen zich graag vestigen in een omgeving waar ze worden gestimuleerd om te groeien en te innoveren. Dit betekent dat er ruimte moet zijn voor experimenten en dat er voldoende ondersteuning en begeleiding moet worden geboden aan startende ondernemers.
- Woon- en leefklimaat: voor veel bedrijven is het belangrijk dat hun medewerkers zich prettig voelen in de omgeving waar ze wonen en werken. Een goede kwaliteit van leven, de beschikbaarheid van voldoende betaalbare woningen en de aanwezigheid van recreatiemogelijkheden zijn belangrijke factoren in het aantrekken van talent en bedrijven.
- Overheidsbeleid: de overheid kan een belangrijke rol spelen in het creëren van een goed vestigingsklimaat door het bieden van subsidies, belastingvoordelen en het ontwikkelen van beleid dat bedrijven stimuleert om zich te vestigen in de regio.
- Fiscaal klimaat: fiscale regelingen en belastingtarieven kunnen ook van invloed zijn op het vestigingsklimaat. Een gunstig fiscaal klimaat kan bedrijven aantrekken en hen helpen om te groeien en te investeren in de regio.
- Veiligheid: een veilige omgeving is essentieel voor bedrijven en hun medewerkers. Een laag criminaliteitscijfer en goede bescherming tegen natuurrampen zijn belangrijke factoren voor het aantrekken van bedrijven.
Er is er de laatste jaren sprake van een verslechtering van het vestigingsklimaat in Nederland.
Volgens werkgeversverenigingen VNO-NCW en MKB-Nederland is bijna 60% van de ondernemingen van mening is dat het vestigingsklimaat de afgelopen vijf jaar is verslechterd. Een van de grootste zorgen van ondernemers is de onzekerheid en onvoorspelbaarheid van het overheidsbeleid, wat ertoe leidt dat bijna 30% van de ondernemers het land niet langer aantrekkelijk vindt om in te investeren.
Het mag geen verbazing geven dat de bekende politieke hoofdpijn dossiers hierbij een belangrijke rol spelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het stikstofdossier en daarmee samenhangend de vergunningenproblematiek rondom bouw- en infraprojecten, de problemen op de woningmarkt, de toenemende knelpunten in de energievoorziening en het elektriciteitsnetwerk, de regeldruk voor bedrijven en ook het groeiende negatieve sentiment rond grote bedrijven.
Dan hebben we het nog niet eens over de beschikbaarheid van menselijk kapitaal. Nederland heeft te maken met een vergrijzende beroepsbevolking en een tekort aan hoogopgeleide werknemers in bepaalde sectoren. De tekorten treffen onder meer de technische en ICT-sector. Het is voor bedrijven moeilijk om voldoende gekwalificeerd personeel te vinden, wat de groei van deze bedrijven belemmert.
Nederland daalt ook op internationale vergelijkingsindexen.
De uitspraken over een verslechtering van het vestigingsklimaat zijn niet alleen afkomstig van de werkgeversverenigingen VNO-NCW en MKB-Nederland. Het is een trend die door meerdere van internationale vergelijkingen wordt bevestigd. Nederland staat inmiddels niet langer in de top vijf van de wereldwijde concurrentieranglijst van het Zwitserse onderzoeksinstituut IMD. De nieuwe IMD World Competitiveness Ranking laat zien dat Nederland qua concurrentievermogen is gedaald naar de zesde plek, na jaren op plaats vier te hebben gestaan. Deze daling komt overeen met de rangschikking op basis van de Global Competitiveness Index. Het World Economic Forum publiceert jaarlijks het Global Competitiveness Report dat 138 landen rangschikt op basis van het concurrentievermogen van economieën en inzicht verstrekt in de drijvers van hun productiviteit en welvaart. In 2017 stond Nederland nog op de vierde plaats, maar ook hier behoort Nederland niet meer tot de vijf meest concurrerende economieën van de wereld.
De toegenomen polarisatie is misschien wel het grootste probleem.
Onderliggend speelt de afgenomen samenhang c.q. de toegenomen polarisatie in de Nederlandse samenleving en de Nederlandse politiek in al deze dossiers een voorname rol. Dit geldt voor de discussie over stikstof, het geldt voor de klimaat- en energietransitie, maar feitelijk geldt het voor alle onderwerpen binnen het overheidsbeleid. Een simpel voorbeeld is de innovatiebox. Dit is een fiscaal instrument dat ooit bedacht is om bedrijven in Nederland te stimuleren om te innoveren. De regeling biedt innovatieve ondernemingen een voordeel doordat zij minder vennootschapsbelasting betalen over de winsten die uit innovatieve activiteiten zijn voortgekomen. Nu blijkt dat in 2018 zo’n 80% van dit belastingvoordeel naar 19 grote bedrijven is gegaan. De helft van het voordeel ging zelfs naar twee partijen: ASML en Booking. Een aantal partijen in de Tweede Kamer reageert hierop met de stelling dat de regeling dan maar helemaal moet worden afgeschaft. Er wordt hierbij vaak een repeterend frame gebruikt, waarbij de “hardwerkende Nederlander” als Calimero wordt weggezet tegenover de bedrijven, bij wie “de winsten tegen de plinten klotsen”. Een dergelijke wijze van framing heeft het gevaar dat hiermee de nuance op voorhand uit de discussie verdwijnt. Het gaat vervolgens niet meer over de effectiviteit van de regeling, het innovatieklimaat of het vestigingsklimaat in Nederland. Het gaat al helemaal niet over hoe je de effectiviteit van de regeling voor het MKB kunt vergroten en of je eventueel een plafond wilt stellen aan het voordeel voor grote bedrijven. Dat is een gemiste kans voor ons vestigingsklimaat.
Er moet actie worden ondernomen om het vestigingsklimaat in Nederland aantrekkelijker te maken.
Als Nederland haar vestigingsklimaat niet op orde krijgt, kan dat grote gevolgen hebben voor de economie en werkgelegenheid in ons land. Het is daarom van belang dat Nederland blijft investeren in innovatie en ontwikkeling, een gunstig ondernemersklimaat creëert en investeerders en bedrijven blijft aantrekken. Het is van groot belang dat de overheid zorgt voor een voorspelbaar en stabiel beleid om het vertrouwen in het vestigingsklimaat te herstellen. De politiek heeft hierin een belangrijke rol en voorbeeldfunctie. Door weer het midden en elkaar op te zoeken, in plaats van te polariseren en op voorhand tegen elkaar te zijn. Door open te staan voor de dialoog en gezamenlijke antwoorden te zoeken op de uitdagingen waar we als Nederland voor staan. Op die manier kunnen we ervoor zorgen dat Nederland ook in de toekomst een aantrekkelijke vestigingsplaats blijft voor bedrijven en ondernemers, en blijft bijdragen aan de economische groei van ons land.
